ایتام در اططلاحات فقهی به چه معنی است ؟
ایتام در اصطلاح فقهی، به کسی که پدرش رو قبل از سن بلوغ از دست داده باشه یتیم گفته میشه . در قرآن وروایات درباه ی ایتام سفارش های زیادی شده که ازجمله اونا: احترام ،احسان دادن ،انفاق ،اطعام و از همه مهم تر رسیدگی به امورایتام و سر پرستی از اونا جز این سفارشات هست . توی روایات برای احکام شرعی خاصی وجود داره ؛ از جمله : حق حضانت با مادر ،ولایت با جد پدری ،حرمت زدن ضالمانه یتیم ،محجور بودن ، امانت داری وحفظ اموال ایتام و تصرف در آن به بهتریت شکل ، جایز نبودن تجارت و قرض با مال ایتام بدون رعایت اجازه ومصلحت اون ، گناه کبیره بودن خوردن مال یتیم ، تحویل اموال پس از سن بلوغ و رشد و سهم بردن از خمس . باید بخاطر داشته باشیم که پس از رشد یا سن بلوغ ،از یتیمی واز احکام مربوطش خارج میشه .
با خیریه حیات صالحین تماس بگیرید!۰۲۱۳۳۲۴۸۸۵۷
به جمع یتیم : اَیتام و یَتامیٰ گفته میشه ، همون طور که بالا گفتیم توی اصطلاح فقهی یتیم ، کسیه که پدرش را قبل از سن بلوغ و رشد از دست بده ؛ با اینکه جدش زنده باشه ؛ از لحاظ شرعی به کسی که مادرش فوت کرده باشه یتیم نمی‌گن ، جالب اسن که بدونیم ، یتیم در اصطلاح غیر شرعی ولغتی به معنی تنهایی و انفراد در انسان شامل کسی میشه که یکی از والدین شو یعنی یا پدر یا مادرشو از دست بده گفته میشه .
جنبه های مختلف یتیم‌نوازی :
جنبه های مختلف یتیم‌نوازی :در اینجا میخوام از جنبه های مختلف یتیم نوازی در قرآن و حدیث توضیح بدم ، جنبه‌های مختلف یتیم‌نوازی شامل : نگهداری وسرپرستی و رعایت حال ایتام پرداخت شده . باید بدونیم که قرآن هر فردی رو به رسیدگی و اصلاح امور ،احسان ، اطعام به خصوص اطعام خویشاوند به ما سفارش کرده ، به علاوه از عدم احترام و اکرام به توی عصر و دوران جاهلی توضیح میده و خطاب به اونا میگه که بر خلاف فکرشما که رو گرامی نمیدونید و همچنین گفته شده شخصی که روز جزا رو انکار میکنه ، همون کسیه که به ایتام اهانت ونسبت به اونا خشونت میکنه .
توی قرآن کریم طبق یه توصیه اخلاقی ،نه حکم فقهی و واجبی از هر فردی خواسته شده که وقتی که ارث تقسیم میشه ، اگه ارحامی که از وارثان میت نباشن ولی مطلق ایتام ومسکینان که از بستگان یا غریبه هم باشن اونجا حضور داشته باشن ،اونارو از میراثی که باقی مونده بهره مند بکنین .هم چنین ، قرآن به پیامبر یادآوری میکنه که خودش هم از ایتام بوده و خدا پناهش داده ؛ پس برای شکرگذاری و سپاس گذاری از این نعمت نباید با ایتام قهرکنه و اونارو از خودش بدونه و مبادا ایتام رو از خودش دور کنه .
بیشتر بخوانید : پخش رنگ
باید بدونیم که از دید رسول خدا(ص)، برترین و بهترین منزل ها خانه‌ای هست که توی اون به مهربونی و نیکی بشه و بدترین اون منزل ها خونه ای هست که به بدی و نامهربونی بشه ، همچنین ایشون گفتن ، کسی که مسولیت و عهده‌دار هزینه زندگی ایتامی بر عهده بگیره ، اونو توی بهشت و با اون مثل دو انگشت سبابه و وسطی، قرین و همراه میکنه .
در این مورد امام صادق(ع) گفته که گریه عرش خدا رو می‌لرزونه و خدا قسم یاد میکنه که اگه بنده مؤمنی اونو ساکت کنه بهشت رو برایش واجب می‌کنم. امام علی(ع) در این مورد گفته : ثواب مرد یا زن مومنی رو که دست نوازش ومحبت روی سر بکشه در برابر هر مویی که به دستشون می‌خوره یه حسنه می‌دونه . براساس روایتی از امام صادق(ع) در برابر هر مویی نوری توی روز قیامت به این بندگان عطا میشه .
-
مثال هایی از یتیم‌نوازی پیامبر(ص) و علی(ع) :
عبدالله بن جعفر طیار از زمان واردشدن پیامبر و شهادت پدرش را اطلاع داده میگه وقتی پیامبر اشک میریخت و در همان حال روی سر من و برادرم دست می‌کشید.
امیر مؤمنان(ع) گفته که شبی از کنار منزل زن فقیر وتهی دستی رد میشد و متوجه شد که اون شخص ، فرزندان کوچک و گرسنه‌ای داره که از شدت گرسنگی ، گریه میکنن و مادرشون اونارو سرگرم میکنه تا بتونن بخوان و یه قابلمه بزرگ پر از آب و خالی از غذا بر روی اجاق گاز گذاشته که بچه ها فکر کنن مادرشون داره براشون غذا درست میکنه . امیر مومنان به خونه خودش میره و ظرفی پر از خرما، کیسه‌ای از آرد و چندتا روغن، برنج و نان میاره و بعد از گرفتن اجازه برای داخل شدن به خونه ی اونا ، برای بچه ها غذا درست کرد . و برای اینکه بچه ها خوشحال بشن با اونا بازی کرد و صدای بع‌بع (تقلید صدای حیوان) می‌کرده و که بچه‌ها بخندن.
بیشتر بخوانید : نمایندگی ایران رادیاتور در اندیشه
با خیریه حیات صالحین تماس بگیرید!۰۲۱۳۳۲۴۸۸۵۷
-
سرپرستی کردن از ایتام :
باید در جریان باشیم که براساس آیات و روایات اگه شخصی سرپرستی و هزینه ایتامی رو قبول کنه تا اون شخص بیدون نیاز داشتن به شخصی و یا رشید و بالغ بشه و به تحصیلات بپردازه ، خداوند به این افراد وعده بهشت رفتن آن شخص داده . سرپرستی و نگهداری از ایتام بعضی وقتا به شکل فردی و بعضی وقتا به صورت دسته جمعی و گروهی و در مراکز نگهداری از کودکان یتیم وخانه های مخصوص انجام می‌دن . بعضی وقتا هم خانه های مخصوص کنار مرکزها وموسسه های رفاهی و مذهبی و آموزشی وفرهنگی برای بچه های بی سرپرست ساخته و راه اندازی شده مثل : مرکز اسلامی المهدی (هائیتی). در آبان ۱۳۹۲ش قانون «حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست یا همان ایتام » ابلاغ شده که سرپرستی کودکان و نوجوانان فاقد سرپرست،ایتام با اجازه مقام معظم و طبق مقررات قوانین مربوط به بر عهده سازمان بهزیستی کشور هست. این قانون برای اشخاصی که هدفشون سرپرستی یا فرزندخواندگی این کودکان و نوجوانان را دارند شرایطی قرار داده است.
درد ایتام از زبان سعدی:
پدر مرده را سایه بر سر فکن
غبارش بیفشان و خارش بکن
ندانی چه بودش، فرو مانده سخت
بود تازه، بی‌بیخ، هرگز درخت؟!
چو بینی یتیمی، سر افکنده پیش
مده بوسه بر روی فرزند خویش
یتیم ار بگرید که نازش خرد؟
وگر خشم گیرد، که بارش برد؟
الا تا نگرید که عرش عظیم
بلرزد همی چون بگرید یتیم
به رحمت بکن آبش از دیده پاک
به شفقت بیفشانش از چهره خاک
اگر سایه‌ای خود برفت از سرش
تو در سایه خویشتن پرورش
من آنگه سرِ تاجور داشتم
که سر در کنار پدر داشتم
اگر بر وجودم نشستی مگس
پریشان شدی خاطر چند کس
کنون دشمنان گر برندم اسیر
نباشد کس از دوستانم نصیر
مرا باشد از درد طفلان خبر
که در طفلی از سر برفتم پدر
یکی خار پای یتیمی بکند
به خواب اندرش دید پیر خجند
همی گفت و در روضه‌ها می‌چمید
کز آن خار، بر من چه گل‌ها دمید
بیشتر بخوانید : وام خودرو
-
ایتم معنوی و سرپرستی ونگهداری اونا :
- مجموعه حدیث هایی با موضوع « آل محمد» آمده که: شدیدترین و بیشترین نوع ایتام ، فردیه که از امام خودش جدا شده و به اون دسترسی نداشته باشه و اون شخص توخانه خودش یتیم هست ؛ هرشخصی که به علم و دانش ما آشنا باشه و این رو رو هدایت و راهنمایی بکنه و دین و شریعت ما رو به اونا آموزش بده ، در عالم آخرت همراه و کنار ماست ؛ فضل و برتری سرپرستی و حمایت این ایتام ، کافل یتیم آل محمد) که اونا رو از نادانی وجهل نجات م میده و به راه درست هدایت میکنه . به عنوان سرپرست هایی که به آب و غذا می‌دن ، مثل : خورشید و دیگر ستارگان اند؛ و برای ابلیس، تحمل فقهی که این یعنی همان ایتام معنوی را هدایت و راهنمایی میکنه از تحمل هزارهزار عابد سخت‌تر و دشوارتر است .
احکام مربوط به ایتام :
در باب های مختلف فقه مثل : خمس ، زکات ،حجر، بیع، قرض، وصیت، نکاح، ولایت فقیه و … از احکام ایتام میتوان گفت .
قوانین محجور بودن :
از جمله افرادی که محجور شرعی و منع از تصرف و دخالت توی مال ها و حق مالی ، بلکه امورو حقوق غیر مالی (مثل : حق قصاص و طلاق خویش اند. اشخاص نابالغ و غیر رشید یا همان به سن عقلی نرسیده اند .
صفات بلوغ و رشد فکری وعقلی ، در کودکان به اصطلاح فقهی: به معنی صبی و صغیر) وجود ندارن و به همین خاطر اونا از تصرف توی اموالشون محجورند. جالبه که بدونید ایتام هم طبق تعریف و این قوانین ، نابالغ وغیر رشید و در نتیجه شامل حجر و ممنوعیت تصرف توی اموالشون هستن.
در فقه در مورد تقدم و تأخیر این دو عامل رفع حجر بحث میشه ؛ از نمونه ی موارد اینه که اگه رشد فکری و عقلی قبل از بلوغ جسمی رخ بده و دیده بشه محجوریت تموم میشه یا خیر؟ یا این که علاوه بر رشد، عدالت و عدم فسق طبق تبصره (در سال ۱۳۷۰ش) ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، « مال هر صغیری رو که بالغ و رشید بشه در حالتی میشه این مال رو به اون تحویل داد که رشد عقلی و فکری اون ثابت شده باشه .
با خیریه حیات صالحین تماس بگیرید!۰۲۱۳۳۲۴۸۸۵۷
-
امین وامانت داری توی اموال ایتام :
در آیات قرآن احکامی ذکر شده با عبارت مشابه و یکی بودن و یکسان ، تاکید بر ، دخالت و تصرف و نزدیک شدن به مال ایتام نهی و منع میکنه . مگه اینکه به بهترین شکل (یعنی حفظ و نگهداری اموال و هم چنین بالا بردن وافزایش آن. طبق این آیات که به تصرف در مال ایتام به احسن وجه دستور میده .
موضوع و هدف ، نگهداری و حفظ اموال در داستان خضر و موسی هم آمده در جاهلیت و نادانی ایتام رو از ارث محروم و منع میکردن و به جای نگهداری و حفظ و امانت‌داری اموالشون درباره اون کوتاهی میکردن و باعث کم شدن و از بین رفتن ویا اتلاف اون میشدن و حتی بعضی از اونا اموال رو به اموال خودشون اضافه و ضمیمه میکردن و توی اون تصرف باطل و حرام میکردن . به همین خاطر ، توی سه حکم مهم کلیدی درمورد اموال ایتام صادر شده که باعث بازگردوندن اموال ایتام به اونا؛ به معنای خیانت در امانت نسبت به اموال ایتام ، حرمت یکی کردن اموال خود با اموال ایتام و تصرف در کل اونا و در نهایت عذاب باطنی و اخروی، تصرف تجاوز به اموال و خوردن ظالمانه و ناعادلانه اون اشاره شده و چهره واقعی و حقیقی تصرف وتجاوز ناعادلانه و ظالمانه توی اموال ایتام رو آتش خواری معرفی میکنه؛ یعنی متجاوز با خوردن ظالمانه وناعادلانه اموال ایتام ، از همان لحظه ، آتش‌خواری رو شروع کرده که عالم طبیعت اون رو درک نمی‌کنه و متوجه عمق فاجعه نمیشه اما با مرگ عذاب اخروی و آخرت را حس می‌کند. باید بدونیم که تجارت و تصرف عادلانه و درست با اموال ایتام ، ناعدلی وظلم و ستم نیست و جایز است. در آیات نیز خوردن ظالمانه وناعادلانه اموالجزو هفت گناه کبیره به حساب میاد و برای اون عواقبی در دنیا و ارسال آثارستم و ظلم برای ظالم و در آخرت عذاب و آتش جهنم بیان شده و تفاوتی بین کم یا زیاد بودن مقدار کل اموال ایتام ندارد .
